Dalej

Ból mi się werżnął w plecy albo wysuniętym dyskiem w lędźwiowym lub też jakimś przemieszczeniem w stawie biodrowo-krzyżowym, nie wiem. Taki atak następuje nagle jak porażenie piorunem. I co? Wiem, gdzie są wszystkie ortezy i gorsety, bo trzymam je w jednym miejscu, niestety w drugim pokoju. Tylko kiedy i jak dotrę do drugiego pokoju? Leki w apteczce, kilka metrów ode mnie, ale odległość w bólu nabiera innej miary. Żeby tylko wstać i stanąć, potem już jakoś pójdzie. Dotarłam do przedpokoju, tam lustro - ból wyzierał mi z oczu obłędem. Najgorsze jednak za mną, przecież wstałam. Jest wreszcie i pokój z regałem i pudłem z ortezami i gorsetami. Cholera, co mnie podkusiło, by położyć je na najwyższej półce?! Próbuję unieść ręce do góry. Nic z tego. Tym razem kilka piorunów walnęło mi w plecy. Po ostatnim zatruciu nie mam odwagi sięgnąć po opioidy. NLPZety powodują sraczkę, a rąk do tyłu nie da się odchylić - podobnie jak podnieść do góry. Została mi ciepła kąpiel. Pod prysznicem. Trochę pomogła. Nie mogę znaleźć ulubionego koca i okazuje się, że wszystkie pozostałe są gdzieś w parterze. Cholera jasna! Ale przecież nie można mieć wszystkiego pod ręką. Ryzykuję i łykam ten niesterydowy przeciwzapalny. Za parę godzin bardzo żałuję, bo odchylenie ręki do tyłu okazuje się bardziej bolesne niż próba uniesienia do góry. Nie mam gorsetu, nie mam koca, nie mam środków przeciwbólowych. Mam postrzał i sraczkę. I bólu aż do bólu. Jedna noc nieprzespana. Drugiej durne futrzaki układają mi się w głowie i w nogach, zamiast w newralgicznej okolicy. Zresztą i tak ból wywala mnie z łóżka, stawiając ultimatum: mogę trochę ustąpić, ale ty nie leżysz i nie śpisz, nie możesz siedzieć i raczej nie spaceruj - możesz stać. Aha! Łaskawca. Myśli, że ma monopol, że nic innego mnie nie boli ani mi nie dolega. Łykam kolejny NLPZ, choć wiem, że nie mogę szarżować z jelitami. Zasypiam nad ranem.
Nie wiem, co bym zrobiła bez wszystkich, którzy się o mnie troszczą i mi pomagają.

Pomelo

Mirek oddzielał ćwiartki cytrusów i podawał mi do jedzenia. Tak spędzaliśmy zimowe wieczory. Pasjami uwielbiał bawić się z oddzielaniem miąższu od skórek pomelo. Nigdy nie nadążał, bo tak szybko znikało w naszych ustach. Teraz to takie symboliczne: usuwał całą gorycz i podkładał mi słodki, kapiący sokiem owoc. Pierwsze w tym sezonie pomelo dochodziło właśnie na kuchennym parapecie i czekało na spałaszowanie, ale Mirek postanowił zamieszkać w imbryku. Owoc zgnił, bo nie miał go kto obrać i zjeść, choć w domu zjawiły się wszystkie dzieci i Mali Ludzie. Dzisiaj mijają cztery tygodnie od ostatniego oddechu Mirka. Dwa dni po tym jak skończyła się ta nierówna walka o oddech, zamieszkał w imbryku. Marzył o tym imbryku od czasu, kiedy go pierwszy raz zobaczył. Ale imbryk ciągle był nie na naszą kieszeń. Na szczęście "aniołek" w tym roku postanowił go tym porcelanowym cudem obdarować. Tylko że nie zdążył. Bo Mirek, jak zwykle w życiu, wszystko robił szybko, tak też i szybko przeszedł swoją śmiertelną chorobę.
Często rozmawialiśmy o śmierci, ale raczej w kontekście tego, że to ja będę przecierała szlak. Przewrotność losu sprawiła inaczej. Nigdy nie zastanawiałam się jakby to było, bo przecież nie miało tak być. Gdy okazało się jak bardzo Mirek jest chory i do tego dopadła go straszna depresja, wierzyłam w to, co do niego mówiłam. Kto wie, może bardziej mówiłam to do siebie. Traktujemy tę chorobę zadaniowo - powiedziałam głośno, kiedy przezwyciężyłam pierwszy potworny i obezwładniający strach. Wypunktowałam wszystkie kroki: diagnostyka, operacje, chemioterapia i radioterapia, kto wie, może i immunoterapia. Damy radę, dzisiaj rak to nie wyrok. Mirek nie pojmował tego jako zadania, więc przełożyłam to na wędrówkę w górach. Przecież nigdy nie było lekko. I on w ostatnim czasie trochę wolniej chodził, choć zasłaniał się troską o mnie. Powiedziałam więc, że teraz ja przejmuję pałeczkę opiekuna a on potrzebującego, że będziemy się zatrzymywać tak często i na tyle, na ile będzie potrzebował. I damy radę. Aż tamtej środy musiałam mu powiedzieć, że doszliśmy do miejsca, w którym musimy się rozstać, że dalej musi iść sam i jednak to ja zostanę na tym postoju nieco dłużej. Powiedziałam, nie wiem komu na pocieszenie, żeby się o mnie nie martwił, że dam sobie radę, bo przecież dobrze wie, że jestem silna. Ale potem, z bezsilności, płacząc, wołałam w stronę imbryka: kłamałam! Nie dam sobie rady! Pewnie jeszcze nie raz zawołam. Musiałam mu pozwolić odejść. Miał w sobie dwóch największych kilerów. Byli wszędzie i rozrastali i rozprzestrzeniali się jak tajemniczy wirus na katastroficznym filmie. Pierwsze wyniki odebrałam na cmentarzu. Kolejne jeszcze później. Po następne już się nie zgłaszałam.
Dziś zjadłam moją połowę pomelo. Pierwszy raz samodzielnie musiałam oddzielić tę gorycz od tej słodyczy. A Mirek niewzruszony tkwi w imbryku.

Nasza Pełnia Żniwiarzy

A księżyc tamtej nocy w górach atlasu* wyszedł, zamiast dymu, prosto z komina. Oświetlił łamany dach, który pozwolił zachować schronisku sylwetkę starej owczarni i przez chwilę mocował się z chmurami, lecz te szybko ustąpiły mu miejsca na niebie i pozwoliły świecić całą pełnią, która ponoć powtórzy się dopiero za 30 lat. Bo była to Pełnia Żniwiarzy. Siedzący obok mężczyzna zapytał, czy wiem, ile czasu potrzebuje srebrna kula, by przesunąć się o długość swojej średnicy i roztrząsanie tego zajęło nam chwilę. Słaby ogień trzaskał gdzieś z boku, by nie iść w konkury z tym niepowtarzalnym światłem, a tylko dać ciepło i stworzyć atmosferę jakiej próżno szukać w świecie, który wybraliśmy do życia w codzienności.

*Góry atlasu powstały samoistnie, jak np. dziadoskie (bez w - po krakosku) cycki. Zawsze coś takiego się urodzi z naszych rozmów. Każde wypowiedziane słowo zostaje obezwładnione zbiorową ironią. I tak, w drodze pod górę, któryś z "chłopców" powiedział, że idziemy zbyt wolno, że jesteśmy dziady, na co któraś z "dziewcząt" (powiedzmy, że to byłam ja, tylko jakie to ma znaczenie) zaoponowała, mówiąc, że nie możemy być dziadami, bo mamy cycki, skąd już niedaleko było, by orzec: ale macie dziadoskie cycki. Dla równowagi, w drodze z góry, jeden z "chłopców" zaczął opowieść "gdy byłem w Górach Atlasu", na co jedna z "dziewcząt" (powiedzmy, że to byłam ja, tylko jakie to ma znaczenie) powiedziała, phi! też coś, przecież te góry też są w atlasie.

Nie ścigałam swoich marzeń z sunącym po niebie księżycem. Puściłam je wolno, by toczyły się w swoim tempie. Wiatr zaplątał pieśń w naszych włosach, gdyśmy szli połoniną, byśmy zabrali ją aż do teraz. Księżyc w Pełni Żniwiarzy dotarł na Łysego przed nami, rozsypał trochę gwiezdnego pyłu, posrebrzając nam drogę do krainy łagodności. Dzieliliśmy się okruchami pamięci i nie samym chlebem wtedy żyliśmy. Choć chleb był nad chleby, jak ten od Cześka, więc sięgaliśmy po wielkie kromy z krojoną w puszce konserwą. Najbardziej syciła nas ciągłość wspólnych wspomnień. To one były i są drogą do obfitej teraźniejszości. Rankiem budziły nas mgły, a nocą usypiał spokój. Jak zawsze pod Durbaszką, w górach atlasu.
Od kiedy pamiętam najlepiej układało się myśli ponad mgłami. Blisko słońca. Blisko gwiazd. Blisko nieba. Tam wszystko było i jest piękne. Piękne i proste. Jak życie.

Ona

Gdy dotarłam na stację ona już tam była. Kobieta o dłoniach mojej Mamy. Przedtem spotkałam ją w autobusie i gdy jej o tym powiedziałam, pogłaskała mnie po tworzy i powiedziała dziecko. Wprost z autobusu wbiegłam w pierwszy zaułek i płakałam, bo dawno nikt tak do mnie nie mówił, a przecież każdy wciąż chce być dzieckiem. Więc patrzyłam na te matczyne dłonie przyczepione do innej kobiety i tak jak przedtem myślałam tak by wyglądała. Bo tamta kobieta ma tyle samo lat. Tak oceniłam. Już miałam powiedzieć dzień dobry poznaje mnie pani, gdy zjawił się stary mężczyzna. I spłoszył mnie. Powietrze zagwizdało uuu i pociąg zgrabnie wjechał na stację. Stoi tylko tyle, by wszyscy wsiedli i natychmiast odjeżdża. Nie szukałam ich w pociągu. Zresztą zaraz moja uwaga zajęła się obserwacją kobiety, która wpłynęła na następnej stacji do wagonu. Musiała to być dorosła córka Słonia Trąbalskiego, bo była taka wielgachna i grubachna jak tylko mogłaby być dorosła córka Słonia Trąbalskiego. Towarzyszyła jej dziewczynka zapatrzona w książkę i chłopiec, który utkwił w ekranie smartfona. A ona usiadła obok strasznie chudej zakonnicy, która dotąd drzemała, ale natychmiast popatrzyła przerażona zbliżającą się katastrofą i tak zassała powietrze wokół niej, że aż usta zrobiły jej się jak rybi dzióbek. A ludzie tylko się dosiadali i dosiadali. Konduktor nie chodził po pociągu, sprzedawał bilety w przejściu i wszystko miał pod kontrolą. Siedziałam nieruchomo i tylko mój plecak wciąż się wiercił. Siedział obok, wskoczył na moje kolana, wyskoczył pod sufit. I tak przez całą drogę. Most rozpięty nad rzeką, znad której w albumie rodzinnym bledną zdjęcia, niby ten sam, choć wyremontowany. Stary. Pamięta cesarza. Tańcia by zawołał wychodź z wody, bo idzie przypływ. Ale nad wodą nie było nikogo, a rzeka była zamulona po nocnej ulewie. Miasteczko ma w sobie wiele smutku, chyłkiem przemykają cienie ludzi, których już dawno nie ma. Tymi samymi torami wywieziono ich w drogę bez powrotu. W oddali płonęła olbrzymia watra, ale kto to dzisiaj pamięta? Od tamtej pory biegałam z dziewczyną o jasnych włosach trzymając się za dłonie. Dobrze, że nie zdążyłam powiedzieć kobiecie na stacji dzień dobry i czy mnie pani pamięta. Wtedy nie mogłam pozwolić sobie na płacz. Za dużo tych wspomnień spłynęło letnią ulewą. Moich i przysposobionych. One wciąż są. Żyją. Błądzą od niepamięci do... do kogoś, kto je przygarnie i weźmie jak swoje. Trzeba być tylko uważnym. Czujnym, by w źdźble suchej trawy zobaczyć psa, którego w swej wyobraźni zrodziła najmłodsza dziewczynka. Młode pieski tam wciąż wyrastają. Merdają swoimi trawiastymi ogonami i czekają, bo może kiedyś najmłodsza dziewczynka zjawi się osobiście albo przybędzie w fantasmagorii innego dziecka, które ma równie wielkie pragnienie. Apetyt na życie. I żeby ocalić od zapomnienia. Bo pamięć jest najważniejsza.


Tekst powstał z inspiracji działań Pana Dariusza Popieli, wielkiego ambasadora pamięci, który w kolejnym galicyjskim miasteczku stawia kolejny pomnik pomordowanych Żydów.

W podróży

Pojechaliśmy dzisiaj na wycieczkę do Brzegu na Dolnym Śląsku.
Żartowałam. Pojechaliśmy do lekarza, do pani genetyk do Wrocławia i żeby wykorzystać okazję zahaczyliśmy o Brzeg podobnie jak kiedyś o Mosznę z pięknym eklektycznym zamkiem (zamek może ma jakiś całkiem inny styl z tych zapisanych w podręcznikach sztuki, ale mnie najbardziej kojarzy się z eklektycznym).
Kto przy zdrowych zmysłach w taki upał by się wybrał dobrowolnie taki kawał świata, żeby zwiedzać miasteczko? Przepiękne miasteczko (gotyk pomieszany z renesansem i socrealizmem) ale nawet nasze zamiłowanie do zwiedzania ma swoje granice.
Jednak najważniejszym aspektem tej opowieści jest ten, że pojechaliśmy naszym nowym łantem. Dla niewtajemniczonych wyjaśnię, że Maleńka Wnuczka, gdy przyswajała mowę polską, zamiast auto, mówiła łanto. Niedawno na FB wystawiłam, pewnie zbyt romantyczny, opis naszego starego łanta i stąd kontynuacja tematu. Napisałam, że nigdy nas nie zawiódł, że się zżyliśmy i że szkoda go na złom itd. Ale dziś pojechaliśmy tym nowym, wiadomo. Przecież w jakimś celu zostało zakupione. No, nie jest ono takie nowe, bo swoje lata ma, a i u nas jest już od kilku miesięcy, Mężczyzna, Który Kiedyś Był Chłopcem zrobił konieczne naprawy i co tam było potrzebne, więc w drogę. Wyjechaliśmy po szóstej, ale już żar lał się z nieba. Jedna z dobrych dusz pytała mnie jeszcze nocą czy aby na pewno mamy klimatyzację. No mamy, no przecież jakże by nie, przecież już w starym mieliśmy; dlatego jazda autem będzie przyjemna, bo w mieszkaniu jest piekielny ukrop, to przynajmniej tyle, co w drodze będzie super, nie martw się.
Tak. Jakieś 168 km przed Wrocławiem strzelił kompresor w klimatyzacji. Było tkie tfu tfu tfu tfu tfu, jakby pękł pasek klinowy i się obracał, a tu piękna, okrągła i wygładzona dziura w klimie pod maską. No i właśnie to jest potwierdzenie, że stare łanto czegoś podobnego by nam nie zrobiło, że nigdy nas nie zawiodło. Wyjeżdżając z domu nawkładaliśmy do chłodzonej skrytki butelki z wodą, żeby były przyjemnie chłodne. Mężczyzna, Który Kiedyś Był Chłopcem zastanawiał się czy przypadkiem nie wziąć profilaktycznie jakiejś bluzy do ubrania. Powiedziałam mu łomatko, przecież od kilku dni jest ponad 30 stopni C z odczuwalną wyższą o kilka stopni temperaturą, mapy rysowane są na czerwono i bordowo, można się roztopić, po co ci bluza.
Skoro padła ta klima trzeba było uruchomić tradycyjną, ale na autostradzie to trudne. Każdy, kto usiłował jechać autostradą z otwartym oknem, wie o czym mówię.
Gwoli ścisłości to mam podejrzenie dlaczego w tym kompresorze zrobiła się dziura i nawet mogę się nim podzielić - po prostu Mężczyzna, Który Kiedyś Był Chłopcem sprawdzał prędkość. Ale ile miał na liczniku, nie powiem. To były dwa krótkie odcinki na pewno przed 168 km przed Wrocławiem.
Dla ułatwienia w drodze powrotnej ustawiłam nawigację na Brzeg. Niestety na Brzeg Dolny, a on jest cokolwiek w innym kierunku. Nawet całkiem w innym. Było po 13. Na szczęście na Dolnym Śląsku upał nieco zelżał. Nieco. We Wrocławiu też miałam ustawioną nawigację na Wybrzeże Pasteura, niestety nie zauważyłam, że dla rowerzysty i najpierw zajechaliśmy na ścieżkę rowerową, zamiast na most dla samochodów, nawet jeśli były to samochody z rozwaloną klimą. Dlatego w drodze powrotnej sprawdziłam przede wszystkim, żeby trasa była samochodowa. Skąd mogłam wiedzieć, że tyle Brzegów w okolicy? To nic, trochę więcej czasu spędziliśmy w samochodzie bez klimatyzacji.
Potem zwiedziliśmy to przepiękne miasteczko i zamek Piastów, tych od Wygnańca. Zwiedzając miasto natknęliśmy się na najprawdziwszy w świecie bar mleczny i oczywiście zjedliśmy tam obiad. Dwie dwudniowe porcje z kompotem za całe 31,- zł w sumie. I wcale nie był to obiad dnia.
No tak, trzeba będzie oszczędzać, żeby taki kompresor kupić, założyć, nabić gaz.
Kilka godzin spędziliśmy w Brzegu. Zaraz za Brzegiem kupiliśmy kobiałkę truskawek od kobiety stojącej przy drodze. Była bardzo serdeczna. Na koniec transakcji nawet mnie uścisnęła, ba! przytuliła, objęła. Żadne z nas się nie zdziwiło. 
Gdzieś na wysokości Strzelina, już na autostradzie, zaczęło mnie strzykać w uchu. Bardzo. Musiałam zamknąć klimę z mojej strony. Mężczyzna, Który Kiedyś Był Chłopcem powiedział ale jak ci jest zimno, to przynajmniej możesz sobie siedzenie podgrzać. Nie było mi, brzydkie słowo, zimno. Było mi gorąco, duszno, topiłam się w upale, dowcipniś.
Na wysokości zjazdu na Gogolin lunął deszcz z wielkimi kroplami i w całym aucie trzeba było zamknąć klimę. Na szczęście duża prędkość pozwoliła nam uciec przed deszczem. Moja głowa pękała już wtedy od bólu ucha i od hałasu tej naturalnej klimy. Gdyśmy wreszcie około 21. jechali ulicami Sącza i zamknęliśmy klimę na dobre, bo dmuchawa w aucie już sobie radziła z temperaturą, okazało się jak cichy jest silnik tego nowego łanta i jakie to błogosławieństwo, że w takich super warunkach mogli(by)śmu jechać.

Podróż do Wrocławia jest ważna dla moich dorosłych dzieci. I dla ich dzieci. Rozpoczęłyśmy (Pani Profesor przy moim wydatnym udziale - dałam krew) panel badań nad nowotworami dziedzicznymi u nas w rodzinie obciążonej zespołem Ehlersa-Danlosa. Było tych nowotworów sporo ilościowo i rodzajowo.

Dzień za bardzo

Wszystko, co się wydarzyło tego dnia, było za bardzo. Za bardzo na zewnątrz i w środku. Przede wszystkim za bardzo padał deszcz. I choć maj w tym roku był deszczowy, padało bardziej i intensywniej, bez przerwy. Było stanowczo za zimno jak na końcówkę maja. Tak niska temperatura 30 maja nie była chyba notowana od lat. Aura za bardzo przypominała listopad, z tą beznadzieją stalowych chmur. Lało tam i z powrotem. Z powrotem może nawet bardziej. Na chwilę tylko deszcz zelżał; akurat we właściwym momencie.
Zbyt mocno też odbierałam i odczuwałam wszystko. I wszystkich. Za dużo goryczy i żalu do losu. Za dużo radości, że to wydarzenie zgromadziło nas, znów wszystkich razem. Gorycz kipiała i radość się przelewała. Wszystko to gotowało się w ogniu niedowierzania i bólu, których też był nienaturalny nadmiar.
Mogłam zablokować odczuwanie rzeczywistości w samym środku jej przebiegu. Odchyliłam parasol i patrzyłam na sylwetkę przekwitającego kasztanowca, który zdawał się cieszyć z monotonii deszczu. No właśnie, deszcz był monotonny. Za bardzo. Nie miał nic wspólnego z rozbrykanymi majowymi ulewami. Gdyby był typowym, rozbrykanym deszczem majowym, byłby na miejscu, wpasowałby się w usposobienie mężczyzny, który odjechał na rowerze i wszyscy przybyli tam, by go pożegnać. Patrzyłam więc na sylwetkę przekwitającego, zadowolonego z monotonnego deszczu kasztanowca i słuchałam, co ma do powiedzenia. Stojąc w tym miejscu słyszał niejedno o setkach ludzi. Przecież ma kilkadziesiąt lat. Czy kilkadziesiąt lat to tak wiele? Lat nigdy za wiele. Tak jak radości i szczęścia. I widać smutku, goryczy i bólu też nie. W pewnym momencie odwróciłam się do Eli i zapytałam widziałaś klepsydrę?  Pokręciła przecząco głową. Ja też nie widziałam, więc to może nie do końca jest prawda, że ten deszcz w maju taki monotonny, i że bólu tyle, że taki tłum nie sprosta, i wszystko za bardzo. Na zewnątrz i w środku.
Nawet życiorysu i dzieł dokonanych za dużo jak na jednego człowieka. Syn, brat, mąż, ojciec, przyjaciel, chrześniak i chrzestny, nauczyciel, instruktor harcerski i trener pływacki, wychowawca, wykładowca uczelniany, dyrektor szkoły, konsultant nauczycieli. Pasjonat wielu pasji. Mentor dla wielu. Niejednokrotnie odznaczany medalami i nagradzany, z wieloma dyplomami. Wszędobylski. Z taką energią i olbrzymią radością życia, która roztaczała blask wokół niego i rozświetlała największe mroki, że gdy zgasł to niebo zasnuło się stalowymi chmurami... za bardzo. Zbyt wiele twarzy przyoblekło się w ból. Nie tylko serca płakały. Szlochała młodzież młodsza i starsza, wielu dorosłych również. A mnie przekwitający kasztanowiec, który nie wiedzieć czemu rozgadał się akurat wtedy, pozwolił zablokować odczuwanie rzeczywistości. Bo jeśli Ela też nie widziała klepsydry, to może to żart, na który stać było mężczyznę, który odjechał na rowerze.
Bo jego stać było na wszystko. Zwłaszcza na to, żeby być naszym Przyjacielem. Wszystko zaczęło się w szkole średniej, w harcerskim mundurze. Hasło "jak raz harcerzem, to na zawsze" zamieniło się i było bardziej "jak raz CISOWCEM, to na zawsze". I wtedy bardziej niż podła rzeczywistość zjawiły się wspomnienia. Może wszystkie, nawet te, które drzemały przez prawie cztery dziesiątki lat w podświadomości i budowały moją osobowość. Tę indywidualną i zbiorową. Bo jak każde z nas jest częścią CISOWCÓW, tak każdy CISOWIEC jest częścią mnie. Nigdy nie było inaczej. I nigdy nie będzie. A teraz Paweł odjechał na rowerze i tylko w prasie ta pusto brzmiąca informacja, że usiłował skręcić w lewo, a wyprzedzający go samochód jechał z nadmierną prędkością. I już. A co z tymi wszystkimi, których osierocił? Z za wielkim bólem, żalem, rozgoryczeniem, niezrozumieniem... Z za wielką raną i pustką, której nikt ani nic nie wypełni? Ze wszystkimi jego marzeniami i planami, z pasjami i rozpoczętymi działaniami? A góry? Jak zniosą, że już tam nie wróci?

Zuzka i Ela najważniejsze święte, które miałyście swoje ołtarze w sercu Pawła, módlcie się za całym za bardzo pustym światem.


P.S.

26 maja, w niedzielę Paweł wybrał się na przejażdżkę rowerową. Potrącił go jadący z nadmierną prędkością samochód, gdy Paweł usiłował skręcić w lewo. Helikopterem odwieziono go do jednego z krakowskich szpitali, gdzie zmarł 27 maja w wyniku odniesionych obrażeń. Osierocił żonę, córkę oraz rzesze osób, którym był bliski.

Znów

Znów jestem tamtą dziewczynką, choć w tym czasie, i biegnę przez wszystkie znane i przez nienazwane lęki. To nie może być sen, bo we śnie mogę wszystko: przemieszczać się, spadać, latać tylko nie mogę biegać. Więc jestem gdzieś w nierzeczywistości, która szybko nabiera dobrze znanych kształtów, przegonię jeszcze tylko jeden strach i już mogę schronić się w bezpiecznym miejscu, które równie dobrze jest schronem przed wszystkimi strachami świata jak i kryjówką podczas zabawy w chowanego. Kiedy już znalazłam to bezpieczne miejsce czas wreszcie staje się tamtym czasem, więc zadzieram głowę do góry, bo wydawało mi się, że zobaczyłam cień małego chłopca i już chcę pomachać ręką, zawołać i... budzę się starszą* kobietą z przeolbrzymią tęsknotą za tamtym chłopcem, który odszedł wraz z dzieciństwem i potem nigdy go już nie spotkałam, chyba że we śnie takim jak ten.
Nie ma już tamtych dzieci i miejsc, czas się postarzał i wszystko ożywa już tylko we wspomnieniach. Chciałabym, o jak bardzo bym chciała, spotkać jeszcze raz tamtego chłopca - najmilszego towarzysza dziecięcych lat.

* Można wymienić na dojrzałą. 😉


________________________________________________________________________

Kogóż to może dziwić, że śnią mi się tamte dzieci i miejsca w przededniu rocznicy dnia, w którym urwało się moje dzieciństwo. 29 marca 1976 r.

Anatomia bólu

Na dzień dobry w nowym roku dostałam po ryju od Ehlersa i Danlosa. To było mocne uderzenie. Może to rwa twarzowa (porażenie/zapaleniu nerwu trójdzielnego twarzy), a może jakaś inna neuralgia. W każdym razie coś nowego bolącego. Dotąd było mało.

Zaczęło się od bólu gdzieś w szyi. Może znów napuchnięta ślinianka, a może migdał lub węzeł chłonny? Ale szyja za względu na przerzut raka tarczycy do węzła chłonnego to temat tabu, więc przez cały dzień udawałam, że nic nie czuję, żeby się nie nakręcać. W nocy poraził mnie ból umiejscowiony w stawie skroniowo-żuchwowym, którego nie mogłam już zlekceważyć. Nad ranem czułam, że jak na sznurku ból połączony jest z szyją, znaczy z tym miejscem, w którym się zaczęło. Kiedy się obudziłam, przed południem, wylazł jeszcze wyżej - nad oko, za oko, do oka, rwał w skroni i piął się do góry, przy czym na pewno był różny od migrenowego. Nie mogłam przełknąć śliny, bo gdy tylko napinałam mięśnie rozrywało mi rzeczony staw a to pierwotne ognisko bólu dźgało w język u nasady, zaś gdy kichnęłam (co rano kicham jak Zagłoba, gdy nawąchał się tabaki) myślałam, że rozwali mi nos od wewnątrz, tam gdzie się gardło staje nosem.

Nasmarowałam się czym prędzej konopną maścią, zapakowałam w ciepły szal i walnęłam w ból NLPZ (niesterydowym przeciwzapalnym). Kwicząc z bólu ssałam landrynki, bo gdyby tak ślinianka była przytkana to powinno pomóc. Lekarz orzekł: rozpulchnione wszystko - i migdał, i węzeł chłonny, i ślinianka; właściwie nie wiadomo co, no... może porażenie nerwu trójdzielnego, a może jakaś neuralgia. Tak. Lubię takie diagnozy. Tak jak ostatnio u Nuklearnego Endokrynologa - ma pani strasznie obniżoną odporność. No, wiem, że mam. I co? Właśnie nie zdałam tego pytania, a Nuklearna Endokrynolog też nie powiedziała i co. Immunolog zrobiła furę badań, ale powiedziała, żeby teraz, znaczy przedtem, kiedy robiła badania, najlepiej zająć się tym rakiem, bo w moim przypadku czy jest układowa choroba tkanki łącznej, czy jej nie ma, nie ma naprawdę żadnego znaczenia. Tym bardziej nie ma znaczenia czy to miałby być zespół Sjogrena czy tylko Ehlers z Danlosem mieliby się pod niego podszywać, ale jej zdaniem obok ZS jest jeszcze mieszana choroba tk. łącznej, no... tylko ten rak jest teraz najważniejszy. Zresztą Ehlers z Danlosem uwielbiają się ze Sjogrenem, podobnie jak z Hashimotem, więc spraszają ich... w końcu nie do siebie, tylko do nas - chorych. No, więc ryp te enelpezety przez kilka dni, żeby mnie ryj przestał boleć. Przecież układ pokarmowy z układem wydalania po radiojodzie szaleją, to im kilka poczciwych saszetek z niesterydowym przeciwzapalnym aż tak nie zawadzi, przecież i tak bolą i ledwo zipią.
Zadziwiające, że w czasie mrozów było tak fajnie, panowie chyba nie lubią mrozów, więc zaszyli się w najgłębszej głębi mojego ciała i siedzieli jak mysz pod miotłą i nie boleli w żadnym mniejszym czy większym zakątku. Dopiero, gdy przyszła odwilż i takie wahania temperatury na plus minus, zaczęło się. Zwłaszcza, że znów nie posłuchałam Mamy i wyszłam z domu bez czapki i bez szalika. Tylko na drugą stronę ulicy. Ale akurat wiał lodowaty wiatr a ja byłam spocona. Chodziłam tej zimnej zimy boso po śniegu, ale to w czapce i szaliku, i nie dostałam zapalenia płuc, choć wszyscy mi wróżyli, a taki krótki wypad na drugą stronę ulicy zawiał mi pół głowy. I to jak zawiał!
Dużej Małej Dziewczynce kilka razy dziennie wypada żuchwa ze stawu - troczki więzadeł chyba się jej rozleciały w pył. Mówi (z zaciśniętymi zębami; już prawie nie mówi inaczej) mamo, nie może cię tak boleć jak mnie boli. No to ja nie wiem jak mnie boli. Jednak wolałabym, żeby nie bolało wcale.

Biegnij, tam i z powrotem

Wracaliśmy wieczorem do domu. Ostatnie dziecko właśnie wyjechało po świętach. W radiu Ania Jurksztowicz śpiewała "zima lubi dzieci najbardziej na świecie". Zamyśliłam się i już byłam we własnym dzieciństwie, któremu pory roku nie przeszkadzały, by całe dnie spędzać na polu. Jak film przewijały się wszystkie zabawy na śniegu - wesołe ale i niebezpieczne zdarzenia. W tyle głowy brzmiał głos Maleńkiej Wnuczki, która z wymówką zwróciła się dziś do swojej mamusi tłumacząc, że Mali Ludzie dużo czasu spędzili przed telewizorem, bo przecież nie pozwolono im iść na sanki. Zaraz znalazłam przyczynę zachowawczego zachowania mojej córki; to ja, pomna na swoją niebezpieczną przygodę w zimie, nadmiernie pilnowałam własnych dzieci, by nie wdały się w żadną kabałę.
- Patrz, my to mieliśmy jednak szczęśliwe dzieciństwo, nikt nam nie ograniczał swobody - powiedziałam do Mężczyzny, Który Kiedyś Był Chłopcem, jakby to kto inny niż ja sama ograniczał naszym dzieciom możliwość nieskrępowanych zabaw na śniegu. - Mamy tyle wspomnień wszystkich tych zwariowanych przygód.
- No! My boso biegaliśmy po śniegu od naszej bramy do furtki do lasu. Ale piekły nogi!!!
- Poważnie? Ja nigdy w życiu nie chodziłam boso po śniegu. Eeee, no nie, tego na Niemcowej kilkanaście lat temu nie liczymy, bo to było w kwietniu śnieg był całkiem ciepły. To wiesz co? Dzisiaj śnieg jest taki puszysty i jest go tyle, że jak wrócimy do domu to przejdę boso z auta do klatki schodowej.
- Tak, a potem się rozchorujesz. Wystarczy, że ja jestem zaziębiony.
- No to i tak nie będziemy wiedzieć czy zaraziłam się od ciebie, czy po prostu się zaziębiłam. A jeśli zarażę się od ciebie to po chorobie będzie bardzo nierozsądnie chodzić boso po śniegu. I wiesz co, zatrzymaj się już natychmiast, póki bardzo chcę to zrobić.
- To biegnij tam do ławek i z powrotem.
Do ławek było dość daleko. Doszłam swobodnie, nie czułam zimna. Nawet miałam ochotę iść dalej, ale gdy się odwróciłam i zobaczyłam jak daleko odeszłam od samochodu, chciałam wrzeszczeć; przyjedź po mnie. Ale nie wrzasnęłam. Weszłam do auta z piskiem. Aż do teraz mi fajnie w stopy.

Grudniowe reminiscencje

Żur kisi się już od zeszłego tygodnia. Nie pytaj dlaczego żur. Jestem z Wadowic a tam na wigilię jadło się żur. Barszcz też będzie na naszym wigilijnym stole, bo Mężczyzna, Który Kiedyś Był Chłopcem jest z Sącza, a tu się jada barszcz. Tylko barszczu nie kiszę, bo mój układ trawienny nie toleruje kiszonego barszczu. Dlatego krakowskim targiem robię barszcz błyskawicznie kwaszony - dzień przed wigilią zalewam wrzątkiem pokrojone buraki z jarzynami i podlewam lekko octem - w ten sposób przyrządzony barszcz mniej mi szkodzi. Dzisiaj zrobiłam 250 uszek. Farszu zostało mi jeszcze na co najmniej 500, ale kręgosłup już nie chciał. Wczoraj ulepiłam 120 ruskich. Nie jadamy ich na wieczerzy, ale Duża Mała Dziewczynka wnet przyjeżdża i pewnie będzie chciała zjeść, bo ruskie to jej ulubione. Zostały mi jeszcze do ulepienia pierogi z kapustą i grzybami, tylko że miejsca w zamrażarce jakoś nie zostało, pomimo że pijemy kompoty jak popieprzeni. Nikt normalny nie trzyma kompotów w zamrażarce, ale moje kompoty są zamrożonymi owocami, które latem dały sok i jeszcze się je da "wycisnąć". Więc siedzą w zamrażarce i zajmują w niej miejsce. Właściwie to w obu zamrażarkach, bo w tym roku tak się złożyło, że zrobiłam soki ze wszystkich owoców. Ręce udało mi się skutecznie oszukać i choć strzelały we wszystkich stawach w dłoniach, gdy sklejałam ciasto, to ból się jakoś nie przedziera na wierzch. Pewnie opaski dobrze trzymały. Moja skóra na dłoniach robi się coraz bardziej podobna do skóry na babcinych dłoniach. Synek chce na wywóz "z 60 uszek" - powiedział. A lista zakupów koniecznych wciąż otwarta. Buraki, karpie, bułka tarta... Mama zawsze sama ucierała bułkę. Kiedyś tarliśmy w wadowickiej kuchni chrzan. Raz Tańcia ugotował zupę z rybich głów.
Zaplanowałam, że sałatkę jarzynową będę robiła z Maleńką Wnuczką, a tu Mamusia Małych Ludzi chce przyjechać z gotową sałatką. Specjalnie kupiłam drugie sitko do krojenia dla Zośki. No to mogą przywieźć ugotowane jarzyny, a my je wspólnie pokroimy. Na tę zimę Zośka ma dla mnie kolejne wyzwanie. Zadzwoniła kiedyś i zapytała babciu, nauczysz mnie jeździć na łyżwach? Odpowiedziałam szybciej niż pomyślałam i wyszło, że pewnie, że nauczę. Byłam już mistrzynią świata w balecie oraz w pieczeniu ciasteczek - czas na mistrzostwo w łyżwiarstwie figurowym. W ferie zimowe lodowisko jest nasze. Pamiętam moje pierwsze kroki na łyżwach na zamarzniętej kałuży pod blokiem. Wymarzone figurówki kupiłam za oszczędności z SKO (Szkolna Kasa Oszczędności - "Dziś oszczędzam w SKO jutro w PKO"). Jak złapałam równowagę na tej kałuży, to poszłyśmy z koleżanką na zamarzniętą rzekę. Mam nadzieję, że moje wnuki będą miały więcej oleju w głowie.
Kiedy lepiłam te uszka, Synek przesłał link do filmu z Dedim. Podczas każdej wigilii Dedi mówił, że to jego ostatnia. A koniec końców umarł w Wielką Niedzielę. Dedi pod krawatem, jak na tym kadrze z filmu, to rzadkość. Kiedy on obchodził 30-lecie swojej pracy dziennikarskiej to ja miałam 30 lat. Zaczął z tą swoją gazetą w grudniu, miesiąc przed moim urodzeniem się. Na filmie składa życzenia świąteczne czytelnikom, nowosądeczanom. A w wigilię, w domu, zawsze wqrwiał Mamę tą swoją gadką, że to jego ostatnia i Krzychowi, którejś wigilii powiedział, mów do mnie Kazek, tylko nie przy dzieciach. Potem napisał Mamie na pomniku, że jej godne i utrudzone życie pomnikiem trwalszym od spiżu. Miała cholernie trudne życie; nas i jego, który nie umiał się zmierzyć ze swoim. Cały świat go uwielbiał. Albo podziwiał. Ewentualnie był mu wdzięczy. Myśmy najbardziej ze wszystkiego się wstydzili. Dlatego ja napisałam mu, znalazłszy w jego notatkach, Pater semper incertus est.

Krzychu, Mamo, Tańcia - bądźcie z nami przy wigilijnym stole zamiast tkwić pod kamienną płytą. Będzie żur. Bo byliście z Wadowic. I barszcz z uszkami. Bo Mirek i nasze dzieci są stąd. Zmieścicie się, nawet z naszymi wnukami. I rozproszycie grudniowe mroki.